تأثیر فعالیتهای مدیریت دانش بر عملکرد غیرمالی شرکتهای آب و برق کریم اسکندری گروه مدیریت دولتی دانشگاه پیام نور تهران ایران حسین بوداقی خواجه نوبر

فصلنامه آيندهپژوهي مديريت سال بيست و هفتم/ شماره / 701 پائيز و زمستان 7931 تأثیر فعالیتهای مدیریت دانش بر عملکرد غیرمالی شرکتهای آب و برق کریم اسکندری گروه مدیریت دولتی دانشگاه پیام نور تهران ایران حسین بوداقی خواجه نوبر استادیار گروه مدیریت واحد تبریز دانشگاه آزاد اسالمی تبریز ایران رضا رستم زاده استادیار گروه مدیریت واحد ارومیه دانشگاه آزاد اسالمی ارومیه ایران )نویسنده مسئول( rostamzadeh59@gmail.com صادق بایایی هروی دانشجوی دکترای مدیریت صنعتی واحد تبریز دانشگاه آزاد اسالمی تبریز ایران تاریخ دریافت: 59/2/8 تاریخ پذیرش: 59/9/11 چکیده هدف مقاله حاضر بررسی میزان تأثیرگذاری فعالیتهای مدیریت دانش بر عملکرد غیرمالی شرکتهای برق منطقهای آذربایجان و آب منطقهای آذربایجانشرقی میباشد. برای دستیابی به این هدف فعالیتهای مدیریت دانش شامل چهار فرآیند کسب و خلق حفظ و نگهداری تسهیم و استفاده از دانش و همچنین فاکتورهای غیرمالی مدل تعالی سازمانی 1 اروپایی را شامل عملکرد رهبری سازمان عملکرد کارکنان خطمشی و استراتژی مشارکت و منابع فرآیندهای سازمانی نتایج مشتریان نتایج جامعه در نظر گرفته شده است. جامعهی آماری پژوهش حاضر تمامی کارکنان شرکتهای برق منطقهای آذربایجان )2 نفر( و شرکت آب منطقهای آذربایجانشرقی )275 نفر( میباشد. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران برای شرکتهای مذکور به ترتیب و نفر محاسبه شده است. ابزار جمعآوری اطالعات در پژوهش حاضر پرسشنامه میباشد. روایی پرسشنامه به صورت صوری است. پایایی پرسشنامه توسط آزمون آلفای کرونباخ با اعتبار 2/535 مورد تأیید قرار گرفته است. نتایج حاصل از آمار توصیفی و بررسی فرضیات توسط آزمون T نشانگر تأثیر مثبت مدیریت دانش بر عملکرد غیر مالی را در سازمانهای تحت بررسی میباشد. واژههای کلیدی: مدیریت دانش عملکرد غیرمالی مدل اروپایی تعالی سازمانی سرمایههای فکری ارزیابی عملکرد. 95

/ 06 تأثير فعاليتهای مديريت دانش بر عملکرد غيرمالي شرکتهای آب و برق 1- مقدمه در طول پانزده سال گذشته مدیریت دانش از یک مفهوم و دانش در حال ظهور به یک فعالیت ضروری روز 2 افزون در سازمانها تبدیل شده است )چنگ 2229(. سازمانها و شرکتهای مختلف پیوستن به روند دانش مداری را آغاز کردهاند و مفاهیم جدیدی چون کار دانشی دانشگر مدیریت دانش و سازمانهای دانشی خبر از شدت یافتن این روند می دهند. پیتر دراکر با بکار- گیری این واژگان خبر از ایجاد نوع جدیدی از سازمانها می دهد که در آنها بجای قدرت بازو قدرت ذهن حاکمیت دارد. براساس این نظریه در آینده جوامعی میتوانند انتظار توسعه و پیشرفت داشته باشند که از دانش بیشتری برخوردار باشند به این ترتیب برخورداری از منابع طبیعی نمی تواند به اندازه دانش مهم باشد. عواملی نظیر جهانی شدن کوچکسازی دولتها شهروند محوری و ضرورت مشارکت شهروندان توجه به مدیریت دانش را ضروری ساخته است )الوانی.)283 1382 شرایط و فضای رقابتی سازمانها بیش از پیش پیچیده و در حال تغییر مداوم است به گونهای که برای بیشتر سازمانها این سرعت به مراتب بیش از سرعت پاسخگویی و توان تطبیق آنها است. تغییرات مستمر دانش نیز وضعیت عدم تعادل جدیدی برای سازمانها بوجود آورده است. جریان بیپایان دانش بازارها را در حالت تغییر مداوم قرار داده که این امر سازمانها را ملزم به تغییرات مستمر میکند )مشبکی و زارعی 35(. 1388 بر اساس نظریات لو )2221( دو دلیل اصلی برای این تغییر در نگرش وجود دارد: 1. افزایش رقابت حاصل از جهانی شدن و افزایش خصوصیسازی 2. پدیدار شدن سیستم- های اطالعاتی جدید و پیشرفتهای تکنولوژیکی )عالم- تبریز رجبیفر و حاج بابا 18(. 1388 پیتر دراکر سه تغییر اساسی دانش را در خالل قرن بیستم تشریح می- نماید: انقالب اول انقالب صنعتی است که در آن نقش دانش برای بهینهسازی ابزارها فرآیندها و محصوالت بکار گرفته شده است. سپس انقالب بهرهوری میباشد که افرادی مانند تیلور و فورد اقدام به استفاده از دانش برای بهبود نیروی کار کردند. انقالب بعدی انقالب مدیریت دانش است که در آن دانش برای خود دانش بکار گرفته شد )شریفزاده 6-9(. 1387 تحقیقات بروکینگ و بنتیس )1556( نشان میدهد سازمانهایی که رویکردی برای مدیریت سرمایه فکری خود ندارند تنها از 22 درصد دانش موجود در عمل استفاده کردهاند. در حالی که موفقیت حال و آینده در رقابت بین سازمانها تا حد کمی مبتنی بر تخصیص استراتژیک منابع فیزیکی و مالی و تا حد زیادی مبتنی بر مدیریت استراتژیک دانش خواهد بود )قلیچلی 111(. 1388 به طور کلی داراییهای شرکت از دو بخش دارایی- های مشهود )منابع مالی و..( و داراییهای نامشهود )داراییهای دانشی و سرمایههای فکری( تشکیل شده است. نیاز به مدیریت کردن داراییهای مشهود از مدتها قبل خود را نشان داده است و البته تا کنون نیز برای رفع این نیاز اقدامات زیادی صورت گرفته ولی داراییهای نامشهود شرکت علیرغم اهمیت فوقالعاده آنها در اکثر موارد نادیده گرفته میشوند. این دسته از داراییها به دلیل ماهیتشان اغلب فراموش میشوند و همین امر نیز بر اهمیت آنها می افزاید. بسیاری از سازمانها درصدد نهادینه کردن نظامهای رسمی کسب اطالعات درباره داراییهای نامشهود )معنوی( شامل داراییهای انسانی از جمله مهارتها دانش و تجربیات و سرمایههای سازمانی شامل سامانهها فرآیندها و پایگاههای داده هستند )شریفزاده 217-218(. 1387 جهت مدیریت این داراییها الزم است سازمانها از وضعیت کنونی آنها مطلع شده و جهت رفع نقص و کمبودها اقدامات الزم را به عمل آورند. برای آگاهی از وضع کنونی داراییهای دانشی و نیز عملکرد دانشی و میزان موفقیت برنامههای اجرا شده در خصوص فعالیتهای مدیریت دانش باید ارزیابی عملکرد انجام گیرد. این کار کمک میکند تا میزان اثربخشی فعلی آنها را سنجیده و آن را با اهداف مقایسه کرده و جهت نزدیکشدن به نقطه ایدهآل اقدامات الزم را به عمل آوریم )شریفزاده 292(. 1387 بنابراین اندازهگیری عملکرد فعالیتهای دانشی برای مدیریت دانش ضروری مینماید بدین معنی که مدیریت مؤثر به اندازهگیری و برآورد صحیح عملکرد و شناسایی نقاط ضعف و قدرت بستگی دارد. اندازهگیری عملکرد نشان خواهد داد که مدیریت دانش در سازمان با چه

فصلنامه آيندهپژوهي مديريت شماره 701 پائيز و زمستان / 7931 06 میزان کارآیی ارزش خلق نموده و نقاط ضعف و قدرت را نشان میدهد. نکته حایز اهمیت نشان دادن مواردی است که بایستی تغییر نموده و اصالح شوند البته اندازهگیری صرفا یک نتیجه نیست بلکه یک آغاز است )عالم تبریز و دیگران.)55 1388 علیرغم گسترش تئوریک موضوع مدیریت دانش مقاالت نسبتا کمی وجود دارند که ارتباط صریحی بین فعالیتهای مدیریت دانش و عملکرد خود آن را نشان 3 دهند )کلینگ 2223 ( به عبارت دیگر بیشتر تحقیقات مدیریت دانش بر فرایندهای شناسایی ذخیره کردن و انتشار دانش به طریقی سازماندهی شده متمرکز بودهاند 1 )شومی و تسنگ 2228(. همچنین مهمترین شکاف بین تحقیقات مفهومی و تئوریک انجام شده در زمینه مدیریت دانش فقدان شواهد تجربی در مقیاس بزرگ مبنی بر تاثیر قابل توجه مدیریت دانش بر عملکرد سازمان است. با بررسی حجم قابل توجه مطالعات و مجالت مدیریت دانش آشکار می شود که مطالعات نسبتا اندکی در مورد بررسی رابطه بین مدیریت دانش وعملکرد سازمانی انجام 9 گرفته است )مککیین و زاک 2226(. با این حال و علیرغم تعداد قابل توجه شکستهای مدیریت دانش شواهدی از تأثیر مثبت آن بر عملکرد سازمانها توسط محققان مختلفی گزارش شده )شومی و تسنگ 2228(. و برخی مطالعات نشان داده-اند که فعالیتهای مدیریت دانش بطور مستقیم بر عملکرد سازمانها و در نتیجه نتایج مالی مرتبط است )مککیین و زاک 2226(. از اینرو الزم و ارزشمند است که بررسی کنیم که فعالیتهای مختلف انجام شده در زمینه مدیریت دانش و زمان سرمایه و انرژی صرف شده برای این فعالیتها عمال چه تأثیری در بهبود فرآیندهای سازمانی تعالی سازمان و در نتیجه عملکرد مالی و غیر مالی آن داشتهاند. از طرفی حجم باالی کتابها مقاالت و کنفرانسهای مدیریت دانش در سالهای اخیر نشاندهنده درک اهمیت آن در مجامع دانشگاهی و برخی سازمانهای ایرانی است بسیاری از سازمانهای دولتی ایران نیز درصدد برنامه- ریزی و سرمایهگذاری برای مدیریت مؤثر دانش بوده و طرحها و برنامههایی برای آن دارند. شرکتهای آب و برق منطقهای آذربایجانشرقی نیز به آرامی در حال پیوستن به این روند میباشند. وزارت نیرو به عنوان هدایت کننده اصلی این دو سازمان یکی از مراکز فعال در زمینه مدیریت دانش در ایران است و طرحهایی برای مدیریت موثرتر دانش سازمانی در شرکتهای زیره دارد. ارزیابی وضعیت سازمان از نظر مدیریت دانش یکی از ضروریترین فعالیتهای اولیه برای اجرای چنین طرح- هایی میباشد. تعیین میزان تأثیرگذاری مدیریت دانش موجود در سازمان در تعیین اهداف و پایهریزی استراتژیهای دانشی و نیز کنترل پیشرفتهای آتی سازمان نقش اساسی ایفا میکند. در این مرحله که سازمانهای تحت بررسی در آغاز راه هستند الزم است مشخص شود که مدیریت دانش موجود در سازمان تا چه اندازه بر عملکرد آن تأثیر داشته و چه فاصلهای با اهداف سازمان دارد. 1-1- مدیریت دانش پیتر دراکر در 1561 اصطالح پیتر سنگه در اصطالح 1552 6»کارکنان دانشی» و»سازمان یادگیرنده«را مطرح کردند. علیرغم بحثهای پراکندهای که در زمینه- های مدیریت دانش صورت می گرفت عمال تا دهه 52 تحقیقات عمده ای در زمینه آن صورت نگرفت. به همان اندازه که مبناهای اقتصاد سنتی از منابع طبیعی به سرمایهها و منابع فکری تغییر حالت پیدا کردند توجه به دانش به عنوان یک منبع مهم و حتی مهمترین مزیت رقابتی پایدار افزایش یافت ولی عمده تحقیقات انجام گرفته بعد از سال 1551 بوده است )ابطحی و صلواتی 76(. 1389 مطالعه نوناکا و تاکوچی) 1559 ( نشان داد که چگونه دانش در سازمانها خلق استفاده و تسهیم می- شود و چگونه چنین دانشی به توزیع نوآوری کمک می- کند. شماری از محققان چون اسویبی) 1556 ( کاپالن و نورتون) 1556 ( و ادینسون و مالن) 1557 ( با درک اهمیت سنجش سرمایههای فکری اهمیت روز افزون دانش سازمانی به عنوان یک دارایی سازمان را خاطر نشان کردند. نظریهپردازان مدیریت که به طور قابل مالحظه ای به تکامل مدیریت دانش کمک کرده اند عبارتند از: پیتر دراکر پیتر سنگه نوناکا تاکوچی و توماس استوارت )قلیچلی.)23-22 1388 پیتردراکر معتقد بود که

/ 06 تأثير فعاليتهای مديريت دانش بر عملکرد غيرمالي شرکتهای آب و برق مدیریت دانش اصوال بر اساس کارهای تیلور پایهریزی شده است. در خالل قرن 15 اقتصاددانان از تفاوت در مهارت کارگران بحث میکردند و از مهارتهای سطح پایین و باال و کارگران مولد و غیر مولد گفتگو می نمودند. گرچه تیلور مستقیما به موضوع مهارت اشاره نکرده است اما مسئله روش علمی انجام دادن کارها را مورد توجه قرار داده است )مهرعلیزاده 7(. 1388 دانش همواره مهم بوده و هست اما در حال حاضر مهمتر و جالبتر شده که این امر ناشی از اعمال قدرت آن برای کسب مزیت رقابتی پایدار است تئوری پردازان بزرگ اقتصادی و تجاری دانش را بعنوان مزیت رقابتی نهایی برای سازمانهای جدید و کلید پیروزی آنها بیان کرده و استدالل میکنند که دانش تنها منبعی است که مشکل و یا حتی غیرممکن است که تقلید و کپی شود مالک آن دارای یک کاالی ویژه و منحصر به فرد است )حبیبی.)32 1387 راسل ایکاف اولین کسی است که سلسله مراتب دانش را به سال 1585 در مقاله ای تحت عنوان»از داده تا حکمت«مطرح نمود وی در دستهبندی خود»دانش چیستی«که با داده و اطالعات سرو کار دارد»دانش چگونگی«یا دانش فنی که دانش رویهای نیز نامیده می- شود و»دانش چرایی«که با فهمیدن و خردمندی سر و کار دارد را مطرح میکند. دانش جنبه غنیتر و پر معناتر اطالعات و ه کل شناختها و مهارتهایی است که افراد برای حل مسئله به کار میبرند )مهرعلیزاده 12(. 1386 روابط میان داده اطالعات و دانش سلسله مراتبی و مطلق نیست افراد و موقعیتها تعیین کننده داده اطالعات و یا دانش بودن این عوامل هستند.)Nonaka, 1994, 18( صاحبنظرانی چون داونپورت و پروساک نوناکا و تویاما استیو هالس و کارل ویگ متفقالقول هستند که سطح تکامل دانش از اطالعات و دادهها بیشتر بوده و دربرگیرنده هردوی آنها نیز می باشد همچنین سطح تکامل اطالعات از داده بیشتر بوده و در برگیرنده آن نیز می باشد. وجود داده برای شکلگیری اطالعات و وجود اطالعات برای ایجاد دانش ضروری است. سازمانها هم به داده هم به اطالعات و هم دانش نیازمندند )ابطحی و صلواتی.)5 1389 ما معموال دادهها را در پروندههای آماری و اطالعات را در پیامها مییابیم اما دانش را از افراد یا گروههای آگاه و حتی از روندهای سازمانی به دست می آوریم )ایرانزاده 226(. 1381 با وجود تعاریف متعددی که از مدیریت دانش وجود دارد در یک تعریف کلی میتوان آنرا تبدیل دانش ضمنی افراد به دانش صریح انتخاب دانشی که برای سازمان مهم باشد و استفاده مجدد از دانش به روشی که به افزایش یا اکتساب منابع نامشهود یاری برساند تعریف نمود. مدیریت دانش شامل فرایندهایی است که کاربرد و توسعه سرمایه های فکری را تسهیل می نماید تا از این طریق مزیت رقابتی را خلق کرده حفظ و افزایش دهد )عالم- تبریز و همکاران 176(. 1388 7 جاشپارا )2221( مدیریت دانش را در قالب یک فرآیند چهار حلقهای این گونه تعریف میکند: فرایندهای یادگیری اثربخش که توام با خلق سازماندهی تبادل دانش )اعم از ضمنی و آشکار که با استفاده مناسب از ابزار تکنولوژی و محیط فرهنگی محقق میشود( و به کار بستن آن است و سبب ارتقاء عقالنی سازمان و بهبود عملکرد آن میشود )شریفزاده و بودالیی 227(. 1387 8 مالهوترا مدیریت دانش سازمانها در زمینه را یادگیری فرایندی که بواسطه آن )درونیکردن دانش سازمانی( کدگذاری)بیرونیکردن دانش( توزیع و انتقال دانش مهارتهایی کسب میکنند تعریف میکند)ابطحی 5 و صلواتی 31(. 1389 سویبی )2221( معتقد است که مدیریت دانش دارای دو بخش است: مدیریت فنآوری اطالعات و مدیریت بر افراد )مهر علیزاده 17(. 1388 12 داونپورت در تعریف خود از مدیریت دانش آنرا های از فرآیندها برای فهم و به کارگیری منبع استراتژیک دانش در سازمان دانسته مدیریت دانش را رویکردی ساخت یافته میداند که رویههایی را برای شناسایی ارزیابی سازماندهی ذخیره و بکارگیری دانش به منظور تأمین نیازها و اهداف سازمان برقرار می سازد )ایرانزاده.)211 1381 همه فرآیندهای مدیریت دانش اعم از ایجاد انتقال و یا بکارگیری دانش باید در هماهنگی با استراتژیهای مدیریت دانش )که به تبعیت از استراتژیهای اصلی

فصلنامه آيندهپژوهي مديريت شماره 701 پائيز و زمستان / 7931 06 سازمان انتخاب شدهاند( باشد. استراتژیهای مدیریت 1( دانش مشخص میکنند که یک سازمان چه دانشی را از کجا و کی بدست آورد. همه سازمانها به اتخاذ استراتژیهای مناسب برای اجرای موفقیتآمیز مدیریت دانش نیاز دارند استراتژی مدیریت دانش راهکار کلی شرکت را که برای هم راستا کردن منابع دانشی و قابلیتهایش در جهت نیازمندیهای دانشی خود بیان می- کند )زیک 1555 (. از آنچه مدل بویست و نیز نوناکا و تاکوچی استنباط می شود داراییهای دانشی یک سازمان همواره در حال تغییر می باشد. سازمانها ارگانیزمهای زنده هستند که باید بطور پیوسته خود را با محیط وقف دهند این بدین معنی است که استراتژی مدیریت دانش که در یک زمان مناسب تشخیص داده شد به دنبال حرکت دانش در چرخه یادگیری سازمانی به فاز جدیدی تغییر خواهد یافت 245( Shanak, 2009,.)Rifat & نیومن و کونارد در سال 1555 مدل عمومی دانش را ارایه کرده و در آن دانش را در چهار مرحله سازماندهی نمودهاند: 1( خلق دانش: رفتارهای مربوط به ورود دانش جدید به سیستم که دامنه وسیعی نظیر کشف کسب فراخوانی و توسعه را در بر گرفته و نیز پیوند نزدیک با رفتارهای خالق دارند.به این زمینه از دانش بیرونی سازی نیز می گویند )ابطحی و همکاران.)17 1389 2( حفظ و نگهداری دانش: تمام فعالیتهایی که منجر به حفظ و بقاء و نگهداری دانش بعد از ورود آن به سازمان می شود. فعالیتهای حفظ دانش شامل رفتارهای متنوعی مانند اعتباردهی به دانش به روز کردن آن و موارد مشابه است. هدف از این کارکرد جمع آوری دانش مشابه و تلفیق آنها است )ابطحی و همکاران.)15 1389 3( انتقال و تسهیم دانش: شامل رفتارهای بسیار گوناگونی نظیر ارتباط ترجمه تفسیر پاالیش و ارائه دانش است. روشهای انتخاب شده برای انتقال دانش بسیار بر این فرایند تاثیر دارند. کاربرد دانش: شامل فعالیتهایی میشود که در ارتباط با اجرای دانش در فرآیندهای سازمانی هستند )شریفزاده و بودایی 212(. 1387 2-1- ارزیابی عملکرد اندازهگیری عملکرد یکی از فرآیندهای اصلی مدیریت جهت تجزیه و تحلیل فعالیتهای خود و بررسی انطباق بین آنها و اهداف سازمان می باشد که نتیجه آن می تواند زمینهساز تصمیمگیری در اقدامات آتی باشد. بطور کلی ارزیابی عملکرد به ه اقدامات و اطالعاتی اطالق میشود که به منظور افزایش سطح استفاده بهینه از امکانات و منابع جهت دستیابی به اهداف به شیوههای اقتصادی توأم با کارایی و اثربخشی صورت میگیرد. نظام ارزیابی عملکرد را میتوان فرآیند سنجش و اندازهگیری و مقایسه میزان و نحوه دستیابی به وضعیت مطلوب دانست )حاجیجباری و سر آبادانی 1388 19-11(. مدل تعالی 11 سازمانی در پاسخ به نیاز بهبود رقابت پذیری سازمان- های اروپایی توسط چهارده کمپانی بزرگ اروپایی ایجاد و در کمسیون اروپا مورد توافق و امضا گردید. این اقدام متهورانه از شبکه قدرتمند مدیریت در حال حاضر دارای بیش از 822 عضو از 38 کشور جهان در بخش خصوصی و دولتی می باشد که در چارچوب یک جامعه اروپایی در زمینه بهبود کیفیت در ادامه مدل مالکوم بالدریج از آمریکا و همچنین مدل دکتر دمینگ در ژاپن به پیش می رود )ایرانزاده و برقی 1388 12 سازمانی 132(. مدل تعالی عملکرد یک سازمان را نسبت به دو زمینه فعالیتهای توانمندساز و نیز نتایج مشاهده شده در نظر میگیرد و برای این منظور 9 معیار توانمندساز )شامل: رهبری منابعانسانی خطمشی و استراتژی مشارکت و منابع و فرآیندها( و 1 معیار نتایج )شامل: عملکرد مشتریان افراد و جامعه( را بکار میگیرد. عملکرد فعلی یک سازمان از روی نمره بدست آمده از این 5 معیار با در نظر گرفتن 32 شود.جدول شماره 9-2 بیانیه استاندارد سنجیده می نه معیار مدل تعالی اروپایی را تشریح می نماید. که در پژوهش حاضر با الهام از معیارها و شاخصهای مدل تعالی سازمانی برای سنجش عملکرد غیرمالی استفاده شده است.

/ 06 تأثير فعاليتهای مديريت دانش بر عملکرد غيرمالي شرکتهای آب و برق معیار رهبری استراتژی کارکنان مشارکتها و منابع فرآیند نتایج مشتری نتایج پرسنل نتایج جامعه نتایج کلیدی عملکرد جدول 1. معیارهای مدل تعالی اروپایی شرح ر ه بران سر آ مد دس ت یاب ی به رسالت و د ورنما ی ساز مان را ت سه ی ل م ی ک ن ند. آنها ارزشهها و س ی سه ت م هها ی سهاز مان ی مهور د ن یهاز بهرا ی موفقیت پایدار را ایجاد و آنرا را از طریق اعمال و رفتار خود اجرا می نمایند.در ضمن ثبهات ههدف را نیهز طهی دوران ههای تغییهر حفظ می کنند. ساز مانها ی موفق با ت ن ظ ی م اس ترا تژ ی م تمرکز بر طر ف ها ی ذی نفهع رسهالت و د ورنمها ی خهو د را اجهرا مه ی ک ن نهد. آنها بهرا ی اجهرا ی استراتژی خود به تنظیم خط مشی برنامه اهداف و فرایندهای الزم می پردازند. سازمانهای سرآمد استعدادهای کارکنان خود را بطور کامل در سطح فردی گروهی و سازمانی مدیریت می کنند و آنهها را پهرورش م ی د ه ند و ب کار م ی گ یرند. آنها عدالت و برابر ی را تر ویج نمهو ده پرسه ن ل را در ا مهور م شهارکت دا ده و بهه آنهها تفهوی ر اخ ت یهار مه ی کننند.آنها ا ز کارک نان خو د حمایت و قدر دانط م ی ک ن ند تا در آنها انگ یزه به وجو د آ ورنهد کهه از دانهش و مهار تهها ی خهو د بهه نفهع سازمان استفاده نمایند. سازمانهای متعالی مشارکتها و همکاریهای تجاری بیرونی تامین کنندگان و منابع داخلی خود را به منظور پشتیبانی از خط مشهی و استراتژی و اجرای اثربخش فرایندهایشان برنامه ریزی و مدیریت می کنند. سازمانهای متعالی فرایندهای خود را به منظور کسب رضایت کامل و ایجاد ارزش فزاینده برای مشتریان و سهایر ذینفعهان طراحهی نموده مدیریت کرده و بهبود می بخشند. یابند. سازمانهای متعالی به طور فراگیر نتایج مهم مرتبط با مشتریان خود را اندازه گیری کرده و به آنها دست می یابند. سامانهای متعالی بطور فراگیر نتایج مهم مرتبط با پرسنل خود را اندازه گیری کرده و به آنها دست می یابند. سازمانهای متعالی بطور فراگیر نتایج مهم مرتبط با جامعه را اندازه گیری کرده و به آنها دست می یابند. سازمانهای متعالی به طور فراگیر نتایج مهم مرتبط با عناصر اصلی خط مشی و استراتژی را اندازه گیری کرده و به آنهها دسهت مهی منبع: ایرانزاده سلیمان برقی امیر )1388( الگوهای ارزیابی عملکرد سازمان انتشارات فروزش تبریز چاپ اول ص 31. 3-1- پیشینه تحقیقات انجام یافته گزیدهای از پیشینهی تحقیقات انجامیافته عبارت است از: پژوهش کاوه محمدی در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران در سال 1389 تحت عنوان»سنجش میزان آمادگی یک سازمان برای مدیریت دانش از طریق طراحی یک مدل مفهومی«مدلی را برای سنجش آمادگی سازمانی مدیریت دانش ارائه می دهد بطور کلی در این پژوهش شاخص های مرتبط با آمادگی سازمان برای مدیریت دانش از ادبیات موضوع استخراج گردیده از طریق پرسشنامه به کارشناسان و خبرگان در زمینه مدیریت دانش ارسال گردید. سپس با استفاده از روش تحلیل عاملی تأییدی 9 عامل که شامل 15 شاخص می باشد تأیید و 6 شاخص حذف گردیدند)محمدی 1389(. تحقیقی با عنوان»بررسی تاثیر مدیریت دانش بر بهبود نظام ارزیابی عملکرد از دیدگاه کارکنان دانشی)مدیران و کارشناسان( شرکت ملی صنایع پتروشیمی«عنوان تحقیق کاربردی حسن قلی پور و دکتر علی اکبر فرهنگی می باشد که در هفتمین کنفرانس بین المللی مدیریت تهران ارائه شده است. پژوهش مورد نظر به روش توصیفی و پیمایشی انجام و در نهایت تاثیر مثبت پنج مولفه 13 مدیریت دانش در مدل فیلوس و دیگران )کسب ثبت وضبط انتقال خلق و کاربرد دانش( بر بهبود نظام ارزیابی عملکرد نشان داده شده است)قلیپور و همکاران.)1386 عنوان 19 11 رونگ شیزهونگ و 16 یوکینگ در تحقیقی با»رابطه بین تسهیم دانش و عملکرد«شرکتهای چینی با بررسی رابطه مثبت بین شاخصهایی که برای تسهیم دانش معرفی کردهاند و میانگین ارزش افزوده به ازاء هر کارمند را نشان دادهاند. تسهیم دانش در این تحقیق عبارتند از: شش معیار اندازهگیری آموزشهای داخل سازمانی و بین واحدها همکاریها و تجربیات 1. هزینه 2. هزینه 3. هزینه فعالیتهای بینالمللی برای ارتباطات و انتقال دانش 1. تناوب صدور کارکنان 9. تناوب چرخش کاری 6. هزینه R&D Rong et. Al, (.)2007 که این شش معیار رابطه مثبتی با عملکرد شرکتها داشته است. تحقیقی با عنوان»تأثیر فعالیت- های مدیریت دانش بر سازمان و اثربخشی آن«توسط

فصلنامه آيندهپژوهي مديريت شماره 701 پائيز و زمستان / 7931 09 17 ضهیداالسالم و همکارانش می باشد که در سازمانهای چند ملیتی مالزی انجام گرفت. نتایج این تحقیق نشان 18 دادند که فرهنگ سازمانی )پشتیبانی و همکاری تعهد 22 15 رهبری یادگیری و توسعه ) و ساختار سازمان 22 21 )رسمیت و تمرکز گرایی ) با فعالیتهای مدیریت دانش رابطه دارند ومدیریت دانش رابطه بین مشخصه های 23 سازمانی و اثر بخشی آنرا تعدیل میکند ( & Zahidul.)Ahmad, 2006 زاویانگ و باخاری در تحقیقی که در سه سازمان دولتی مالزی انجام شده و در مجله بین المللی مدیریت دانش به چاپ رسیده»رابطه بین فعالیتهای تسهیم دانش و کیفیت خدمات تحویلی«را بررسی کرده- اند. این تحقیق با توزیع پرسشنامههایی بین مدیران دولتی انجام گرفته و شش شاخص برای تسهیم دانش 21 شامل: قابلیت اطمینان سهولت درک دقت جامعیت 29 اعتبار و به هنگام بودن دانش تسهیم شده و سه شاخص سرعت کیفیت و رضایت مشتری برای ارائه خدمات در نظر گرفته شده است. نتایج تحقیق تنها تأثیر سه مشخصه دانش تسهیم شده شامل: قابلیت اطمینان سهولت درک و اعتبار را بر ارائه خدمات تأیید نمودند.)Zawiyah & Mohd Bokhari, 2009( 26 یانگ در مقالهای با عنوان دانش و تأثیر آن بر عملکرد شرکتاستراتژی مدیریت تأثیر استراتژی مدیریت دانش را بر عملکرد شرکتهای چینی با تکنولوژی باال را از دیدگاه مبتنی بر منابع شرکت بررسی نموده است. نتایج آنالیز رگرسیون نشان دادند که ارتباط بین استراتژی مدیریت دانش و عملکرد به استراتژیهای 27 عملکرد )شامل سیستم پاداش و نوآوری فرآیند( و نیز 28 شایستگیهای مبتنی بر مدیریت دانش چون تحقیق و توسعه پروژههای پیشین آگاهی از بازار و تسهیم دانش درون سازمانی وابسته است. نتیجهگیری حاصل از یافتهها تأکید داشت که در شرکتهای با تکنولوژی باالی چینی استراتژیهای عملکرد و شایستگیهای مبتنی بر مدیریت دانش باید در جهت اجرای استراتژی مدیریت دانش قرار گیرند 2010(.)Yang, تحقیق با عنوان»رابطه بین یادگیری سازمانی و عملکرد مطالعه موردی صنایع 25 دارویی اردن«توسط حسین حاریم انجام داده شده است. در این پژوهش با استفاده از روشهای توصیفی تحلیلی و تجربی رابطه بین یادگیری سازمانی و عملکرد سازمان را مورد بررسی قرار می دهد. برای این منظور شش بعد اصلی یادگیری سازمانی شامل: تفکر سیستمی چشم انداز مشترک همکاری و کار تیمی رهبری و اختیار فرهنگ سازمانی و محیط یادگیری تعریف شده اند. برای عملکرد چهار مقیاس شامل: عملکرد مالی خدمات به مشتریان فرایندهای داخلی و یادگیری رشد و نوآوری در نظر گرفته شده اند و نتایج تحقیق رابطه قدرتمندی بین یادگیری سازمانی و عملکرد و نیز بین هر یک از ابعاد سازمانی و هر یک از معیارهای عملکرد را تایید نمودند )2008.)Harrim, تحقیقی اکتشافی با عنوان»ظرفیت یادگیری فاکتورهای سازمانی و عملکرد شرکت«در دانشگاه اوتاوا انجام گرفت. نتایج نشان دادند که رابطهای بین ظرفیت یادگیری و دو معیار عملکرد مالی شامل: نرخ بازگشت 31 32 سرمایه و نرخ بازگشت دارایی وجود ندارد اگرچه با وجود این ظرفیت یادگیری شدیدا به رضایت شغلی )یک معیار عملکرد غیر مالی( وابسته است ( Goh & Rya, تحقیقی با عنوان 2002(.»افزایش عملکرد سازمان از طریق نوآوری دانشی با پیشنهاد یک چارچوب مدیریت استراتژی«عنوان تحقیقی است که در دانشگاه استرالیای 32 جنوبی انجام گرفته و نتایج آن در مجله بین المللی مدیریت دانش منتشر گردیده است. در انتها از طریق 33 فراهم نمودن الزامات تجربی قوانین دانش محور 31 زیرساختهای تسهیم دانش و ابتکارات مبتنی بر دانش یک چارچوب مدیریت استراتژیک برای تقویت نوآوری دانش ارائه می دهد )2004.)Goh, 4-1- چارچوب نظری پژوهش ههدف اصهلی پهژوهش حاضهر بررسهی تأثیرپهذیری عملکرد غیرمالی سازمان از مدیریت دانهش مهیباشهد. در پژوهش حاضر برای آشکار نمودن مفهوم آن و سهولت در سنجش آنرا به دو جزء متغیر مستقل )مدیریت دانهش( و متغیر وابسهته )عملکهرد غیهر مهالی( تقسهیم کهرده و بها استفاده از این مفاهیم مفهوم اصلی مهورد سهنجش قهرار گرفت. جهت سنجش مدیریت دانش از مهدل ارایهه شهده 36 39 توسط هیکس و همچنین مدل نیومن و کونارد )مدل

/ 00 تأثير فعاليتهای مديريت دانش بر عملکرد غيرمالي شرکتهای آب و برق عمومی مدیریت دانش( شامل چهار فاکتور: خلق ذخیره- کردن تسهیم و استفاده از دانش که در اکثهر مهدلههای ارایه شده برای مدیریت دانش نیز به طور مشترک وجهود دارنهد اسهتفاده شهده اسهت. متغیرههای وابسهته شهامل: عملکرد رهبری سازمان عملکرد کارکنهان خهط مشهی و اسههتراتژی مشههارکت و منههابع فراینههدهای سههازمانی مشتریان و نتایج جامعه می باشند که بر گرفتهه از اجهزاء 37 غیر مالی مدل اروپایی تعالی سازمانی میباشد. عملکرد رهبری عملکرد کارکنان خلق دانش استراتژی و خطمشی ذخیرهکردن دانش مشارکت و منابع عملکرد غیرمالی مدیریت دانش تسهیم دانش فرآیندها نتایج مشتریان استفاده از دانش نتایج جامعه نمودار 1- مدل مفهومی پژوهش )7 )8 )5 2- فرضیههای پژوهش )1 )2 )3 )1 )9 )6 مدیریت دانش در عملکرد رهبری شرکتهای مورد مطالعه تأثیر دارد. مدیریت دانش در عملکرد منابع انسانی شرکتهای مورد مطالعه تأثیر دارد. مدیریت دانش در تدوین خطمشی و استراتژی شرکتهای مورد مطالعه تأثیر دارد. مدیریت دانش در مشارکت و منابع شرکتهای مورد مطالعه تأثیر دارد. مدیریت دانش در فرآیندهای سازمانی شرکتهای مورد مطالعه تأثیر دارد. مدیریت دانش در نتایج مرتبط با مشتریان شرکت- های مورد مطالعه تأثیر دارد. مدیریت دانش در نتایج مربوط به جامعه شرکتهای مورد مطالعه تأثیر دارد. مدیریت دانش در عملکرد غیرمالی شرکتهای مورد مطالعه تأثیر دارد. مدیریت دانش بر مؤلفههای مختلف عملکرد غیرمالی شرکتهای مورد مطالعه تأثیر متفاوتی دارد. 3- مواد و روشها پهژوهش حاضهر از نظهر روش پیمایشهی و از حیهث هدف کاربردی است. جامعه آماری پژوهش حاضر تمهامی کارکنان شرکتهای برق منطقهای آذربایجان) 2 نفر( و شرکت آب منطقهای آذربایجانشرقی) 275 نفر( با حداقل مدرک لیسانس اسهت. بهرای محاسهبهی حجهم نمونههی آماری از فرمول کوکران استفاده شهده اسهت. طبهق ایهن

فصلنامه آيندهپژوهي مديريت شماره 701 پائيز و زمستان / 7931 06 فرمول حجم نمونهه بهرای شهرکت بهرق منطقههای و آب منطقهای آذربایجانشرقی به ترتیب و نفر بهرآورد شهده اسهت. ( N=270 & 279, p=q=0.5, d=0.5, )t=96 فرمول ( ) 1. كوكران در ایهن تحقیهق ابتهدا جههت گهردآوری اطالعهات در زمینه مبانی نظری تهدوین ادبیهات تحقیهق و شناسهایی مؤلفهها از روش مطالعه کتابخانههای اسهتفاده شهد. ههم- چنین برای سنجش میزان تأثیرگذاری مدیریت دانش بهر عملکرد غیرمالی سازمان پرسشنامه محقق سهاخته و بهر اساس چارچوب نظری پژوهش )مدل نونکا برای مهدیریت دانهش و مهدل تعهالی سهازمانی بهرای سهنجش عملکهرد غیرمالی( طراحی گردید. که در جهدول 2. تقسهیمبنهدی سؤاالت نشان داده مهیشهود. روایهی پرسهشنامهه از نهوع روایی صوری میباشد که توسط 22 نفر از اساتید دانشگاه مورد تأیید قرار گرفت. پایایی پرسشنامهه نیهز بهر اسهاس آزمون آلفای کرونباخ برای سهؤالههای مهدیریت دانهش و عملکرد غیرمالی پرسشنامه به ترتیهب 2/829 و 2/525 به دست آمده نشانگر این است که سوالهای پرسشنامه- ی پژوهش از پایایی باالیی برخوردار میباشد. به منظور تجزیه و تحلیل دادههای به دسهت آمهده از پرسشنامههههای جمهعآوری شهده از روشههای آمهاری توصیفی و استنباطی استفاده شده است. بدین ترتیب کهه برای توصیف آماری پاسخهای داده شهده بهه سهؤالههای پرسشنامهی پژوهش ابتدا جدولههای توزیهع فراوانهی و درصد پاسهخههای مربهوط بهه سهؤالههای دمهوگرافیکی متغیرهای پژوهش و مؤلفههای پژوهش ارایه شهده اسهت. در سطح استنباطی نیز برای آزمون فرضیههها از آزمهون- t های برای شناسایی مؤلفهها و از آزمهون فریهدمن بهرای رتبهبندی مؤلفهها استفاده شده است: توصیف آماری سؤالهای دموگرافیکی در مهورد ویژگهیههای جمعیهت شهناختی از طهرح سواالت غیرضهروری چهون جنسهیت تأههل و غیهره کهه تأثیری بر نتایج بدست آمده نداشهتند اجتنهاب شهد و در 3 سوال در مورد مشخصات فهردی شهامل سهطح تحصیالت نوع شغل)اداری فنهی( و مرتبهه شهغلی)مدیر غیر مدیر( مطرح شد که نتایج بدست آمده از تعهداد عدد پرسشنامه به تفکیک دو سازمان به شرح جداول زیهر است. آمار توصیفی متغیرهای تحقیق در این پژوهش مدیریت دانش را با چهار فهاکتور شهامل: کسب ذخیره تسهیم و استفاده از دانش و عملکهرد را بها هفت متغییر نشان دادیم. آمار توصیفی نتایج حاصل برای متغییهر تهأثیر مهدیریت دانهش بهر هریهک از فاکتورههای عملکرد به تفکیک دو سازمان و نتایج کلهی در جهدولهای 9 1 و 6 آورده شده است. الزم به یادآوری است که برای سنجش تأثیر مدیریت دانهش بهر ههر یهک از متغیرههای وابسته چهار سوال طرح گردیده بود که نتایج از میهانگین آنها استخراج گردیده است. جدول 2- توزیع سؤالهای پرسشنامه متغیر مستقل متغیر وابسته شماره سؤال تعداد سؤال خلق و بدست آوردن دانش) 1 ( حفظ ونگهداری) 2 ( تسهیم) 3 ( و بکاربردن دانش) 1 ( رهبری و 1 2 و 3 و 1 1 خلق و بدست آوردن دانش) 9 ( حفظ ونگهداری) 6 ( تسهیم) 7 ( و بکاربردن دانش) 8 ( استراتژی و 9 6 و 7 و 8 1 خلق و بدست آوردن دانش) 5 ( حفظ ونگهداری) 12 ( تسهیم) 11 ( و بکاربردن دانش) 12 ( کارکنان و 5 12 و 11 و 12 1 خلق و بدست آوردن دانش) 13 ( حفظ ونگهداری) 11 ( تسهیم) 19 ( و بکاربردن دانش) 16 ( شرکا و منابع خارجی 13 و 11 و 19 و 16 1 خلق و بدست آوردن دانش) 17 ( حفظ ونگهداری) 18 ( تسهیم) 15 ( و بکاربردن دانش) 22 ( فرایندها 17 و 18 و 15 و 22 1 خلق و بدست آوردن دانش) 21 ( حفظ ونگهداری) 22 ( تسهیم) 23 ( و بکاربردن دانش) 21 ( مشتریان 21 و 22 و 23 و 21 1 خلق و بدست آوردن دانش) 29 ( حفظ ونگهداری) 26 ( تسهیم) 27 ( و بکاربردن دانش) 28 ( نتایج جامعه 29 و 26 و 27 و 28 1 سؤاالت 28

/ 06 تأثير فعاليتهای مديريت دانش بر عملکرد غيرمالي شرکتهای آب و برق جدول 3- توزیع فراوانی نمونه بر حسب سطح تحصیالت نوع شغل و مرتبه شغلی لیسانس فوق لیسانس جمع فراوانی درصد فراوانی درصد فراوانی %17 31 %92 شرکت آب منطقه ای آذربایجان 38 %21 17 %79 93 سطح تحصیالت شرکت برق منطقه ای آذربایجان %36 91 %61 51 جمع %62 13 %12 شرکت آب منطقه ای آذربایجان 25 %15 31 %91 36 نوع شغل شرکت برق منطقه ای آذربایجان %99 77 %19 69 جمع %85 61 %11 شرکت آب منطقه ای آذربایجان 8 %52 61 %8 6 مرتبه شغلی شرکت برق منطقه ای آذربایجان %52 128 %5/8 11 جمع متغیرها جدول 4- آمار توصیفی پاسخهای شرکت برق منطقهای تعداد نمونه مینیمم ماکزیمم میانگین انحراف معیار میانه 1 1175 529 7 2/ تأثیر مدیریت دانش بر رهبری 92 9 3968 197 7 تأثیر مدیریت دانش بر استراتژی 79 9 3279 139 6/ 79 تأثیر مدیریت دانش بر کارکنان 79 79 2235 87 6/ 92 2/ تأثیر مدیریت دانش بر شرکا و منابع 22 29 1663 968 6/ 79 2/ تأثیر مدیریت دانش بر فرایندها 92 9 2299 821 6/ 79 تأثیر مدیریت دانش بر مشتریان 79 29 3926 236 6/ 29 تأثیر مدیریت دانش بر نتایج مرتبط با جامعه 79 335 122329 625 6 6 2/ تأثیر مدیریت دانش بر عملکرد غیر مالی سازمان 61 متغیرها جدول 5- آمار توصیفی پاسخهای آب منطقهای تعداد نمونه مینیمم ماکزیمم میانگین انحراف معیار میانه 9 2111 5111 6/ تأثیر مدیریت دانش بر رهبری 92 2 9 185 تأثیر مدیریت دانش بر استراتژی 182 6 2 79 2/ 822 838 9/ 6 2/ تأثیر مدیریت دانش بر کارکنان 92 1 /9 2/869. 953 6/ 29 2/ تأثیر مدیریت دانش بر شرکا و منابع 22 79 2/ 538 796 7 2/ تأثیر مدیریت دانش بر فرایندها 29 79 2/ 519 781 6/ 9 2/ تأثیر مدیریت دانش بر مشتریان 79 9 2/ 8811 781 6/ 29 3/ تأثیر مدیریت دانش بر نتایج مرتبط با جامعه 22 83 2/ 657 712 6/ 25 2/ تأثیر مدیریت دانش بر عملکرد غیر مالی سازمان 86

فصلنامه آيندهپژوهي مديريت شماره 701 پائيز و زمستان / 7931 05 متغیرها تأثیر مدیریت دانش بر رهبری تأثیر مدیریت دانش بر مشتریان تأثیر مدیریت دانش بر شرکا و منابع تأثیر مدیریت دانش بر فرایندها تأثیر مدیریت دانش بر کارکنان تأثیر مدیریت دانش بر نتایج جامعه تأثیر مدیریت دانش بر استراتژی تأثیر مدیریت دانش بر عملکرد غیر مالی سازمان انحراف معیار 2526 2778 2/5937 2973 2591 1683 261 2877 میانه 9 79 9 79 79 9 9 97 جدول 6- آمار توصیفی پاسخهای دو سازمان میانگین ماکزیمم مینیمم تعداد نمونه 531 7 2 821 6/79 79 732 6/9 2 6637 7 2/29 6351 6/79 79 9111 6/29 79 178 7 79 682 6/61 2/61 جدول 7. آمار توصیفی مؤلفههای دانش در سازمان آب منطقهای متغیرها تعداد نمونه مینیمم ماکزیمم میانگین انحراف معیار میانه 71 2/799 77 6/25 2/86 خلق و کسب دانش 71 2/621 66 6/1 2/89 حفظ و نگهداری دانش 9 2/76 87 6/13 3 تسهیم دانش 9 2/81 63 6/25 2/71 کاربرد دانش جدول 8. آمار توصیفی مؤلفههای مدیریت دانش در شرکت برق منطقهای آذربایجان میانه انحراف تعداد مینیمم ماکزیمم میانگین معیار نمونه متغیرها 11 285 35 6/ 97 86 خلق و کسب دانش 97 211 66 6/ 68 2/ 97 حفظ و نگهداری دانش 87 22 87 6/ 71 2/ 13 تسهیم دانش 26 28 99 6/ 71 97 کاربرد دانش آمار توصیفی به تفکیک مؤلفههای دانش از 28 سؤال در پرسشنامه طراحی شده تعداد 7 سوال به هریک از مؤلفههای مدیریت دانش اختصاص داشت. آمار توصیفی مربوط به این سوالها که در جدول- های 7 و 8 آورده شده است نمایشگر وضعیت مؤلفههای مدیریت دانش در سازمانهای تحت بررسی خواهد بود. 4- تجزیه و تحلیل استنباطی دادههای آماری برای تعیین تأثیر مدیریت دانش بر عملکرد غیر مهالی شرکتههای مهورد مطالعهه و مؤلفههههای آن و همچنهین مقایسه دو شرکت نسبت به هم از آزمون مطابق جهدول t 5. استفاده شده است. نتایج آزمون برای فرضیههای 1 الی 8 که در جدول 5 آورده شده است نشان میدهند که در سطح اطمینان 59 درصد برای هر دو سهازمان و مجمهوع آنها مقدار 39 3 29 P-Value = بدست آمد. چون مقدار P-Value <2/29 میباشد. لهذا فرض صفر را رد کرده و فرض مقابل مبنی بر تأثیر مثبت مدیریت دانش بر عملکرد غیرمالی سازمان را میپذیریم.

/ 66 تأثير فعاليتهای مديريت دانش بر عملکرد غيرمالي شرکتهای آب و برق جدول 9- تأثیر فرضیه N مدیریت دانش بر عملکرد رهبری خطمشیها و استراتژیها عملکرد کارکنان منابع مرتبط با شرکاء و منابع فرآیندها و عملکرد مرتبط با مشتریان و در نهایت عملکرد غیر مالی سازمان سازمانهای تحت بررسی میانگین انحراف معیار %95 SE- Mean P-Value T 1 شرکت آب منطقهای آذربایجان شرقی شرکت برق منطقهای آذربایجان 735 65 793 2/123 2/137 2/2517 7/68 6/71 12/15 211 118 252 511 52 531 2 شرکت آب منطقهای آذربایجان شرقی شرکت برق منطقهای آذربایجان 215 18 197 2/11 2/162 2/126 3 3/11 2/82 6/59 185 397 261 183 197 178 3 شرکت آب منطقهای آذربایجان شرقی شرکت برق منطقهای آذربایجان 675 12 197 2/251 2/196 2/2515 39 8/87 2/78 6/59 2/8227 328 259 836 139 635 1 شرکت آب منطقهای آذربایجان شرقی شرکت برق منطقهای آذربایجان 675 667 188 2/122 2/122 2/288 9/82 7/12 7/18 2/869 221 297 951 871 663 9 شرکت آب منطقهای آذربایجان شرقی شرکت برق منطقهای آذربایجان 973 339 622 2/111 2/135 2/2889 6/89 27 8/89 2/538 166 297 79 967 622 6 شرکت آب منطقهای آذربایجان شرقی شرکت برق منطقهای آذربایجان 956 981 32 2/ 2/111 2/2529 7/21 9/7 9/21 2/516 221 168 781 821 912 7 شرکت آب منطقهای آذربایجان شرقی شرکت برق منطقهای آذربایجان 611 3/566 935 2/121 2/162 2/258 2/279 7/93 198 5/31 2/87 393 168 789 239 911 8 شرکت آب منطقهای آذربایجان شرقی شرکت برق منطقهای آذربایجان 62 123 963 2/282 2/123 2/273 0/00 0/00 0/00 5/1 9/12 5/31 2/657 233 2/877 71 63 68 همچنین بهرای فرضهیه 5 آزمهون فریهدمن ابتهدا بها استفاده از آزمون کای دو تحقیق می کند که آیا اختالف معنهیداری از نظهر تهأثیرگهذاری مهدیریت دانهش بهین فاکتورهای مختلف عملکهرد وجهود دارد یها نهه. بنهابراین آزمون فرض بشکل زیر خواهند بود. از آنجا که مقدار P-Value <2/29 H 0 می باشد لذا فرض رد میشود. حال میتوان از نتایج آزمون مبنی بر رتبهبندی مؤلفهها استفاده نمود. رتبهبندی مؤلفهها به شرح ذیل میباشد. جدول 10- نتایج آزمون فریدمن تعداد کای- اسکور درجه آزادی سطح معناداری )P-Value) 2 6 22/891 شرکت آب منطقه ای آذربایجان 6 18/239 شرکت برق منطقه ای آذربایجان 6 32/138

فصلنامه آيندهپژوهي مديريت شماره 701 پائيز و زمستان / 7931 66 جدول 11- رتبهبندی تأثیر مدیریت دانش بر فاکتورهای مختلف عملکرد غیرمالی سازمان با استفاده از آزمون فریدمن تاثیرمدیریت دانش بر رهبری تاثیرمدیریت دانش بر مشتریان مولفه های عملکرد سازمان تاثیرمدیریت دانش بر شرکا و منابع تاثیرمدیریت دانش بر فرایندها تاثیرمدیریت دانش بر کارکنان تاثیرمدیریت دانش بر نتایج مرتبط با جامعه تاثیرمدیریت دانش بر استراتژی رتبه میانگین 95 15 11 3/83 3/78 3/62 3/98 اولویت اول دوم سوم چهارم پنجم ششم هفتم 97/3 درصد نشانگر تأثیر مثبت مدیریت دانش بر عملکرد رهبری خطمشیها و استراتژیها عملکرد کارکنان منابع مرتبط با شرکاء و منابع فرآیندها نتایج مرتبط با مشتریان و نتایج مرتبط با جامعه سازمانهای تحت بررسی می باشد. در شرکت آب منطقهای آذربایجان به ترتیب میانگین 51 معادل 69/67 درصد 18 معادل 98 درصد 8 معادل 63/16 درصد 95 معادل 95/59 درصد 79 معادل 62/62 درصد 78 معادل 63/1 درصد 78 معادل 62/31 درصد نشانگر تأثیر مثبت مدیریت دانش بر عملکرد رهبری سازمان خط- مشیها و استراتژیها عملکرد کارکنان منابع مرتبط با شرکاء و منابع فرآیندها نتایج مرتبط با مشتریان و نتایج مرتبط با جامعه سازمانهای تحت بررسی می باشد. با توجه به اینکه آزمون فرضیه تأثیر مثبت مدیریت دانش بر عملکرد غیر مالی سازمان را تأیید میکند و میانگین کل بدست آمده برای سازمانهای برق منطقهای و آب منطقهای به ترتیب دو عدد 63 و 71 و در 68 می باشند میتوان استنتاج نمود که در کل از نظر پاسخدهندگان به پرسشنامه که نماینده کل سازمان تلقی می شوند تأثیر مدیریت دانش )شامل: خلق و بدست آوردن حفظ و نگهداری تسهیم و کاربرد دانش( بر عملکرد غیر مالی سازمان )شامل: رهبری استراتژی کارکنان نتایج مرتبط با مشتریان نتایج مرتبط با جامعه فرایندهای سازمانی و نتایج مرتبط با شرکا و منابع( حدود 631 درصد یعنی کمی باالتر از حد متوسط می باشد یعنی میزان کاربرد واستفاده از فعالیتهای مرتبط با مدیریت دانش یا به عبارت دیگر محوریت دانش در امور 5- نتایج و بحث با توجه به جدول 7 در شرکت آب منطقهای میانگین و درصد پاسخها به مولفههای مدیریت عبارتند از: خلق و کسب دانش 77 نگهداری دانش 66 )معادل )معادل 62/18 61 درصد( حفظ و درصد( تسهیم دانش 87 )معادل 66 درصد( و کاربرد دانش 63 )معادل 62/9 درصد(. از این مقادیر می توان استنباط نمود که وضعیت کلی مدیریت دانش در این سازمان در حد متوسط و یا کمی باالتر از آن قرار دارد. مطابق جدول 8 در شرکت برق منطقهای میانگین و درصد پاسخها به مولفههای مدیریت عبارتند از: خلق و کسب دانش 35 )معادل )معادل 96/91 61 درصد( حفظ و نگهداری دانش 66 درصد( تسهیم دانش 87 )معادل 66 درصد( و کاربرد دانش 99 )معادل 95/1 درصد(. از این مقادیر می توان استنباط نمود که وضعیت کلی مدیریت دانش در این سازمان نیز مانند سازمان آب منطقهای در حد متوسط و یا کمی باالتر از آن قرار دارد. با توجه به جدول در سطح اطمینان 5 درصد 59 میتوان ادعا نمود که مدیریت دانش سازمان تأثیر مثبت بر عملکرد رهبری عملکرد کارکنان خطمشیها و استراتژیها منابع مرتبط با شرکاء در منابع فرآیندها نتایج مرتبط با مشتریان و نتایج مرتبط با جامعه سازمان- های تحت بررسی و دو شرکت دارد. در شرکت برق منطقهای آذربایجان به ترتیب میانگین 52 معادل معادل 13 درصد 97/6 معادل 29 درصد 69/33 97/28 درصد 87 معادل 662 درصد 96 معادل 59/19 درصد و 82 معادل 63/8 درصد و 23 معادل

/ 66 تأثير فعاليتهای مديريت دانش بر عملکرد غيرمالي شرکتهای آب و برق )3 )1 )9 )6 )7 )8 جاری سازمان در چنین حدی قرار دارد. این مسئله که چه میزان سرمایهگذاری و تمرکز بر مدیریت دانش در شرایط خاص هر سازمان )از نظر شرایط محیط نوع صنعت وضعیت اقتصادی و...( مطلوب و الزم است جای بحث و تحقیق بیشتری دارد البته با توجه به نتایج تحقیقاتی که بر اهمیت دانش بعنوان مهمترین منبع ایجاد ارزش و مزیت رقابتی تاکید دارند می توان استنباط نمود که تالش بیشتر و برنامه ریزی مدون تری در این زمینه الزم است. با توجه به نتایج تحلیل نظرسنجی انجام گرفته لزوم توجه بیشتر سازمانهای تحت بررسی به فعالیتهای مرتبط با مدیریت دانش آشکار میباشد بر اساس نتایج آزمون فریدمن نیز استراتژی سازمان نتایج مرتبط با جامعه کارکنان و فرآیندها به ترتیب کمترین تأثیرپذیری )نسبت به همدیگر( را از مدیریت دانش داشته و شرکا و منابع مشتریان و رهبری سازمان به ترتیب در مراحل بعدی قرار دارند. با در نظر گرفتن این مسائل و مباحث مطرح شده در بخش تحقیقات نظری پیشنهادات زیر برای بهبود وضعیت سازمان از نظر مدیریت دانش قابل طرح می باشند : 1( مد نظر قرار دادن مدیریت دانش در طرحریزی استراتژیها خطمشیها و برنامهریزیهای سازمان در راستای نظاممند نمودن فرآیندهای دانشی و ایجاد سازمان دانش محور و سازمان یادگیرنده. 2( با توجه به رد فرضیه مبتنی بر تأثیرگذاری مدیریت دانش بر نتایج مرتبط با جامعه در شرکت برق منطقهای آذربایجان الزم است سازمان تالش بیشتری در جهت کسب اطالعات و دانش در زمینه نتایج مهم مرتبط با جامعه و تسهیم آن بین کارکنان انجام دهد مرحله بعدی تالش در جهت استفاده هرچه بیشتر از این اطالعات در جهت تأثیرگذاری مؤثر بر نتایج مهم مرتبط با جامعه خواهد بود این مسئله در مورد شرکت آب منطقهای نیز کم و بیش صادق است چراکه میانگین بدست آمده برای این سازمان نیز تنها کمی باالتر از سطح متوسط است. با توجه به فاصله سازمانهای تحت مطالعه با سطح خوب یا عالی مدیریت دانش توجیه مدیریت و عموم کارکنان سازمان به ضرورت آن از طریق برگزاری کالسهای آموزشی کنفرانسها و سمینارها و موارد مشابه الزم به نظر می رسد. اصالح و تنظیم مجدد شرح شغل کارکنان به گونهای که وظایف کارکنان را درزمینه مدیریت دانش مشخص نموده و زمینه خلق تسهیم و کاربرد دانش را فراهم آورد. استفاده هوشمندانه از فنآوری اطالعات پیشرفته و متناسب با نیازهای سازمان در جهت ایجاد مخازن دانش و تسهیل و تسریع دسترسی به آن. ایجاد و توسعه سیستم پاداش بر اساس نوآوری- های دانشی در جهت افزایش کاربرد دانش در سازمان و در نتیجه بهبود فرآیندهای سازمانی تشکیل تیم مدیریت دانش سازمانی برای تنظیم و اجرای هدفمند برنامههای دانشی. فرهنگ سازی و ایجاد فضای امن روانی برای افزایش تسهیم دانش بین کارکنان. فهرست منابع 1) AAlemetabriz, A,. & Rajabifar, I,. & Hajibaba, A,. (2009), Intellectual capital, Industrial Research & Training Center Of Iran Press, First Edition. 2) Abtahi, S.H. (2006), Knowledge management in Organization, Tehran, Peyvand Noo Press, First Edition. 3) Alvani, S.M, & Nategh, T., & Farahi, M.M. (2001), The role of social capital in the development of organizational knowledge management, Iranian journal of management sciences, 2(5), PP.35-70. 4) Chang Lee, Sangjae Lee, In Won Kang. (2005); KMPI: measuring knowledge management performance ; Information & management 42(2005) 469-482. (Available online at www.sciencedirect.com). 5) Ghelichlie, B. (2009), Knowledge management, Tehran, Samt Press, Press, First Edition. 6) GholiPoor, G,. & Farhangi, A.A,. & Kamalian,. A.R. (2007), Effect of organizational knowledge to improve the performance evaluation system from the perspective of knowledge workers (managers

66 فصلنامه آيندهپژوهي مديريت شماره 701 پائيز و زمستان / 7931 designing a conceptual model, Thesis Master of Information Technology Management, Tehran University. 20) Moshabaki, A,. & Zarei, A. (2009), Knowledge management with an emphasis on innovation, Journal of Management & Development, No. 16. 21) Nonaka, I. (1994), Dynamic theory of organizational knowledge creation,in: organization science vol.3,no.1:35-44. 22) Pertusa-Ortega Eva M., Zaragoza, Patrocinio, Enrique Claver-Cortes; (2008); Can formalization, Complexity and Centralization influence knowledge performance? ;Journal of Business Research;63 (2010), 310-320, ( available online at www.sciencedirect.com). 23) Rifat O Shannak; (2009); Measuring Knowledge Management Performance ; European Jornal of Scientific Research,ISSN 1450-216x Vol.35 No.2(2009), p.242-253. (Available online atwww.eurojournals.com/ejsr). 24) Rong Du, Shizhong Ai, Yuqing Ren; (2007); Relationship between knowledge sharing and performance: A survey in Xi an,china;jurnal of Expert System With Application 32 (2007) 38-46 (available online at www.sciencedirect.com). 25) Sharifzadeh, F., & Boudhaei, A. 2008. Knowledge management in Administration organizations, SID Press, First Edition. 26) Shu-Mei, Tseng. (2008). Knowledge management system performance measure index ;expert systems with applications 34 734-745. (Available online at www.sciencedirect.com) 27) Yang, Jie, (2010). The knowledge management strategy and its effect on firm performance: A contingency analysis. Int. J. Production Economics 125(2010) 215-223.(available online at www.sciencedirect.com). 28) Zahidul Islam, Hanif Mahtab & Dr.Zainal Ahmad; (2006) The role of knowledge management practices on organizational context and organizational effectiveness ; ABAC Journal Vol.28.No.1 (January-april, pp,42-53). 29) Zawiyah M.Yosuf; Mohd Bakhari Ismail. (2009). Is There A Relationship Between Knowledge Sharing Practice And The Quality Of Service Delivery? Journal of Knowledge Management Practice,Vol.10,No.1, March 2009. and professionals) NPC, 7th International Management Conference 7) Ghorbanizadeh, V.A. (2008), Organizational Learning and Learning Organization based on knowledge management, Tehran, Baztab Press. 8) Goh, Andrew, (2004); Enhancing Organizational Performance through Knowledge Innovation: A Proposed Strategic Management Framework ; Journal of Knowledge Management Practice, October 2004. 9) Goh, Swee, Rya, Peter, J.; (2002), Learning Capability, Organization Factor and Firm Performance ;Third European Conference on Organizational Knowledge, Learning ad Capabilities,Athens,Greece,April 5-6. 10) Haajijabbari, A,. & Saraabadani, M. (2009), A practical guide to assess the performance of executive Organizations, Tehran, Industrial Research & Training Center of Iran Press, First Edition. 11) Habibi, A. (2008), Implementing Knowledge Management in Engineering Organizations, Tehran, Arg press, First Edition. 12) Harrim, Hussein M.; (2008), "Learning Organization And Organizational Performance Relationship: Empirical Study Of Pharmaceutical Firms In Jordan"; Journal of Knowledge Management Practice, Vol. 9, No. 4, December 2008 13) Iranzade, S, & Barghi, A. (2009), The Organization performance assessment, Tabriz, Foruzesh press, First Edition. 14) Iranzade, S. (2005), The fourth wave,tabriz, Ofoghe Danesh press, First Edition. 15) Kalling, M. (2003). Knowledge management and the organizational links with performance. journal of knowledge management, 7(3)67-81. 16) Mckeen, J.K, Zack, M.H satyendra singh;(2006); knowledge management organizational performance: an exploratory survey ;proceedings of thr 39th Hawaii International Confrence on System Sciences- 2006, (Available online at www.sciencedirect.com). 17) Mehralizadeh, Y,. & Abdi, M.R. (2009), Knowledge management system, the experience of the State Tax, Ahvaz, Shahid Chamran University Press, First Edition. 18) Mehralizadeh, Y,. (2007), Implementation and Evaluation of Knowledge Management in Khuzestan Steel Company, Strategic planning proposal, Shahid Chamran University of Ahvaz. 19) Mohammadi, K. (2006), Assess the readiness of an organization to manage knowledge by

/ 66 تأثير فعاليتهای مديريت دانش بر عملکرد غيرمالي شرکتهای آب و برق یادداشتها 1. EFQM 2. Chang 3. Kalling 4. Shu-Mei & Tseng 5. Mckeen & Zack 6. Knowledge workers 7. Jashpara 8. Malhotra 9. Swybe 10. Davenport 11. EFQM= European Foundation for Quality Management 12. EFQM 13. Filius al 14. Rong Du 15. Shizhong Ai 16. Yoqing Ren 17. Zahidul Islam 18. Support and Collaboration 19. Leadership Commitment 20. Learning and Development 21. Formrmalization 22. Centraluzation 23. mediate 24. relevancy 25. reliablity 26. Jie Yang 27. Performance-driven strategies 28. Knowledge management-based competencies 29. Hussein M.Harrim 30. Return on equity 31. Return on assets 32. University of South Australia 33. practical considerations on knowledge-centred principles 34. knowledge-based initiatives 35. Hicks 36. Newman & conard 37. European Foundation for Quality Management

105 / Journal of Management Future Research / Vol. 27 / No. 107 / Autumn 2016 & Winter 2017 The Impact of Knowledge Management Activities on Non-financial Performance of Organization Karim Eskandari Department of Public Administration, Payam Noor University, Tehran, Iran Hossein Boudaghi Khajenobar Department of Management, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran Reza Rostamzadeh Department of Management, Urmia Branch, Islamic Azad University, Urmia, Iran. (Corresponding Author) r.rostamzadeh@iaurmia.ac.ir Sadegh Babaei Heravi Department of Management, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran Abstract The purpose of this study is to investigate the impact of knowledge management activities on non-financial performance of organization. Seven non-financial factors including of leadership performance of organization, performance of employee, policy and strategy, participation and resources, organizational processes, customer and society of European foundation for quality management (EFQM) model were used as dependent variables. Besides, four main process of knowledge management were considered as independent variables in Azerbaijan Electricity and Water companies. Total number employee was 549. Using Cochran formula, 142 were chosen to be study. A questionnaire was conducted for data gathering. Reliability of the research tested by Chronbach s alpha with 0.939 which is acceptable. The results of descriptive statistics and testing the hypothesis by one sample t test revealed a positive effect of knowledge management on non- financial performance of organization. In the last section of the study some important points recommended to improve the knowledge management performance. Keywords: Knowledge Management, non-financial performance of organization, Intellectual Capital, EFQM.